Menu

Het nieuwe Margaretha:
bakermat IJsselheem is klaar voor de toekomst

Verhaal voor Bouwen aan de Zorg (Louwers Uitgevers).

Hoe de toekomst van de ouderenzorg er ook uit gaat zien, in Kampen zijn ze er klaar voor. Daar opende Prinses Margriet op vrijdag 2 september het nieuwe Margaretha: een grootschalig woonzorgcomplex, midden in het centrum van de Hanzestad. De bakermat van woonzorgconcern IJsselheem ziet er tiptop uit.

In Kampen is de historie nooit ver weg. De Hanzestad aan de IJssel ademt geschiedenis, maar is tegelijkertijd volop bezig met de toekomst. In woonzorgcomplex Margaretha komen verleden, heden en toekomst mooi bij elkaar. Als we door het grote complex lopen, vinden we talloze elementen terug die door archeologen in de grond zijn gevonden. De tafel in het restaurant, bijvoorbeeld.

Middeleeuwse vuurplaten

Bouwen aan de Zorg over Margaretha in Kampen, tekst Johan Koning

Het artikel verscheen ook online op de site van Bouwen aan de Zorg. Hier een screenshot van de inleiding, want het verhaal is inmiddels offline gehaald.

“Daarin zit een middeleeuwse vuurplaat verwerkt”, vertelt Simon de Jong, projectmanager vastgoed van IJsselheem. Samen met Henk van Dalfzen van VDZ64 Projectmanagement uit Genemuiden, die voor opdrachtgever deltaWonen de directievoering van de nieuwbouw deed, kijkt hij trots terug op ruim vier jaar bouwen in hartje Kampen. “Eigenlijk bestaan de plannen voor nieuwbouw al 15 jaar. Margaretha en het naastgelegen Myosotis stonden toen al op de nominatie om vernieuwd te worden. Maar de plannen moesten telkens bij- en uitgesteld worden.”

Een probleem was bijvoorbeeld de financiering. Die kon IJsselheem niet alleen dragen. Vandaar dat de samenwerking met deltaWonen werd gezocht. Nu is de corporatie de eigenaar van het pand en IJsselheem huurder. Ook de Stichting de Verenigde Gasthuizen, ooit eigenaar en zorgverlener op deze locatie, werd bij de nieuwbouw betrokken.

Architectuur in context

Kwaliteit voert de boventoon in het gebouw. Dat is aan de buitenkant al te zien. De gevels zijn teruggebracht tot de historische rooilijnen, zodat ze direct aan de straat liggen. Ook zijn de gevels in context met de gebouwde omgeving gemaakt. “Daarmee voegen ze zich op een natuurlijke wijze in de oude binnenstad”, vertelt Martin Huiskes, architect bij lksvdd architecten uit Hengelo.

De zorg van deze tijd paste jammer genoeg niet meer in het oude gebouw uit de jaren ’80, al is er nog wel gekeken naar hergebruik. “Iets dat pas dertig jaar oud is, moet je eigenlijk niet afbreken. Maar het was een gebouw dat niet toekomstbestendig was. Qua beeld paste het ook niet in de historische binnenstad van Kampen. Het huidige casco, daarvan ben ik overtuigd, kan wel 2 á 300 jaar mee. Je moet nadenken wat je met een gebouw bewerkstelligt. Een gebouw staat er over het algemeen zeker honderd jaar. Dit casco is zo opgezet dat het flexibel inzetbaar is. Nu is het aangepast aan zorg, omdat dat nú gevraagd is. Maar het casco is geschikt voor verschillende functies in de toekomst. Je wilt namelijk niet breken en slopen, zeker niet in historische binnensteden.”

Fijne referentie

Van Dalfzen en De Jong

Henk van Dalfzen (links) en Simon de Jong.
Foto: Johan Koning

“Het is overigens het leukste team geweest waar ik in dertig jaar mee heb samengewerkt”, stelt Huiskes. Daarmee geeft hij onder andere Henk van Dalfzen als directievoerder, Simon de Jong als mede-opdrachtgever én Hans Koolhof (namens bouwer Van Wijnen Deventer BV, dat in de drukste periode zo’n 150 man naar Kampen afvaardigde) een enorm compliment. Koolhof wil op zijn beurt de architect ook een compliment geven: “Petje af voor ontwerp, kleur- en materiaalkeuzes. Hij had soms met lastige zaken te maken, maar door goed overleg hebben we er echt een mooi project van gemaakt. Wij als Van Wijnen Deventer hebben er een mooie referentie aan overgehouden.”

Zo denkt Henk van Dalfzen er ook over. Vanaf het vierde kwartaal van 2011 was hij als directievoerder namens deltaWonen bij het project betrokken. “DeltaWonen is de opdrachtgever, IJsselheem de hoofdhuurder. DeltaWonen heeft zelf 37 sociale huurwoningen in het complex zitten, op de derde verdieping zitten nog 19 appartementen van de Verenigde Gasthuizen en IJsselheem heeft 61 appartementen en algemene ruimten. Een opdracht waar kwaliteit en het verbinden van de verschillende partijen belangrijk was. Juist bij dit soort complexe processen is het goed om een ervaren externe partij als VDZ64 Projectmanagement in te schakelen.”

Langdurig traject

Het nieuwe Margaretha kwam er niet zonder slag of stoot. “Wij maakten 15 jaar geleden al eens een plan, maar dat is uiteindelijk niet doorgegaan”, vertelt Martin Huiskes. “Maar nu we dit gebouw uiteindelijk hebben gerealiseerd, kan ik alleen maar zeggen dat het eind goed, al goed is.”

Simon de Jong: “Voor ons staat centraal dat mensen zo zelfstandig mogelijk kunnen blijven wonen en daar waar er een ondersteuningsbehoefte is, die kan worden ingevuld door IJsselheem of één van de andere organisaties binnen Margaretha.”

Historische elementen

Op de plek waar het gebouw staat, wordt al eeuwen zorg verleend in de vorm van Gasthuizen. Dat is in het ontwerp ook terug te vinden. “Kenmerkend zijn bijvoorbeeld de oude dakkapellen van de kostkoperswoningen, die bij het Heilige Geestgasthuis stonden. Die kapellen uit de 17e eeuw zijn in het nieuwe gebouw geïntegreerd”, vertelt Henk van Dalfzen. “Ook de integratie van het Broekemapand – een rijksmonument -, moet zeker vermeld worden”, stelt Martin Huiskes. “En natuurlijk de mooie binnentuin. Vroeger, in de tijd van de gasthuizen, was die er ook al, maar destijds was die voor de buitenwereld afgesloten. Nu hebben we er juist een vrij toegankelijke ruimte van gemaakt”, aldus Simon de Jong. “Het is zelfs onderdeel van de stadswandeling. Zo kunnen Kampenaren én toeristen er gebruik van maken.”

Duurzame bouw

Naast de historie, heeft men in Kampen de toekomst ook in het vizier. Margaretha is zo duurzaam mogelijk gebouwd. Hans Koolhof somt een aantal energiezuinige en groene maatregelen op: “Betonkernactivering, warmte- en koudeopslag, zonnecellen en een sedumdak, bijvoorbeeld.” De leider van de Deventer vestiging van Van Wijnen noemt de bouw geen gemakkelijke en alledaagse klus. “Maar wij hebben veel ervaring in zorgcomplexen. Hier was alleen wel meer nodig. Het was midden in de stad, strak tussen historische panden, met een ondergrondse parkeergarage en bovenbouw van vier bouwlagen. Veel overleg en goede communicatie en afstemming met omwonenden, middenstand en gemeente leverden begrip en een goede verstandhouding op.”

Er is in twee fases gebouwd. Henk van Dalfzen: “De eerste fase leverden we in 2013 op. Daarin zat ook de restauratie van het Broekemapand. De tweede bouwfase kwam eind 2015 gereed. Onder het tweede stuk is ook een parkeerkelder voor 77 plaatsen gemaakt.” Toen de eerste fase klaar was, zijn de mensen die in het nog staande ‘oude’ gedeelte naar hun woningen in het nieuwe Margaretha verhuisd. Toen die operatie eenmaal voltooid was, kon de sloop van het tweede gedeelte beginnen, gevolgd door de verdere nieuwbouw.

Overal is duidelijk voor kwaliteit gekozen. Simon de Jong en Henk van Dalfzen knikken eensgezind. De Jong: “In dit gebouw kunnen mensen alle vormen van zorg ontvangen. Er is geen noodzaak meer om door te verhuizen.” Van Dalfzen: “En als je naar de voorzieningen kijkt: hier heeft heel Kampen wat aan, niet alleen de bewoners van Margaretha. In restaurant MaGreet kunnen Kampenaren ook rustig een goede maaltijd nuttigen of een uitstekende kop koffie drinken. Want ook daarin hebben we niet bezuinigd.”
“Dit is in feite de bakermat van IJsselheem”, eindigt De Jong. “En met deze nieuwbouw kunnen we weer tientallen jaren vooruit. Niet voor niets hebben we een huurovereenkomst voor dertig jaar getekend.”

Logo Bouwen aan de ZorgHet artikel werd gepubliceerd in Bouwen aan de Zorg in 2016.
Ook was het de opmaat tot een latere samenwerking met Henk van Dalfzen, die zo tevreden was over deze tekst dat hij mij vroeg om zijn nieuwe website van tekst te voorzien.