Jip-en-janneketaal? Weg ermee!

Laat ik vooropstellen dat ik houd van de fantasie van Annie M.G. Schmidt. Ik lees de verhalen van Jip & Janneke dan ook met liefde voor aan mijn dochter, die er ook helemaal verzot op is.

Voorlezen Jip & Janneke lastig

De term ‘jip-en-janneketaal’ is nu een kleine 15 jaar gangbaar. Het moet symbool staan voor teksten die toegankelijk zijn geschreven. Teksten in feite, die makkelijk leesbaar zijn voor een groot deel van de lezers.
Tijdens het voorlezen van de verhalen van Jip & Janneke maken mijn hersenen soms overuren. Want – ondanks dat dit puik artikel van Onze Taal (waarin ook het ontstaan van de term ‘jip-en-janneketaal’ wordt beschreven) anders betoogt -, ik vind het voorlezen van de verhaaltjes over de twee buurtkinderen best lastig.

Korte zinnen is het credo

Annie M.G. Schmidt maakt er een sport van om haar zinnen zo kort mogelijk te maken. Daarvoor verdient ze alle lof. Alleen overdrijft ze. ‘Buurvrouw heeft een emmer. Een emmer met wasgoed’, is zo’n zin die je uiteraard prima zou kunnen inkorten tot: ‘Buurvrouw heeft een emmer met wasgoed’.

Zijstraatje: het is één van de redenen waarom ik bijvoorbeeld geen woordtarieven hanteer. Door de stijl van Schmidt consequent toe te passen, zou mijn opdrachtgever 8 woorden in plaats van 6 moeten betalen. En dat ook nog voor een mindere tekst!
Vandaar mijn ijver om voor een projectprijs voor mijn teksten te gaan.

Daarnaast zorgt de kinderboekenschrijfster voor een hoop verwarring voor mij als voorlezer, door verschillende leestekens te negeren. Ze fietst met het grote gemak een quote tussen andere zinnen, zonder dat even fatsoenlijk met een aanhalingsteken aan te kondigen.

Jip, Janneke en overheidscommunicatie

De overheid had tot Bas Eenhoorn over Jip & Janneke begon, de neiging om in onbegrijpelijke, langdradige en technische bewoordingen aan de burger te vertellen wat men van plan was. Of wat men de burger opdroeg te doen.

Sinds Eenhoorns evaluatie van het woordgebruik van Hans Dijkstal onderneemt de overheid steeds vaker een poging om de burger meer te betrekken in haar communicatie. Door de lezer rechtstreeks aan te spreken, bijvoorbeeld. Maar ook door de lezer korte zinnen voor te schotelen. ‘Jip-en-janneketaal’. Letterlijk. Want de tekstschrijvers van de overheidsdiensten imiteren de stijl van Schmidt en voegen er zelfs extra dimensies aan toe.

Feitenblad zorgverzekeringen

Eén van de redenen waarom ik op het onderwerp van dit blog kom, is het Feitenblad Zorgverzekeringen, dat het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport onlangs publiceerde.

In het document doet het ministerie een dappere poging om voor iedereen duidelijk te maken hoe het tegenwoordig werkt met de zorgverzekeringen.

Pinkeltje: rampenplan

Helemaal een hoop ellende om voor te lezen zijn trouwens de avonturen van Pinkeltje. Dick Laan had een rijke fantasie, net als zijn collega-schrijfster Annie M.G. Schmidt. Maar daar waar Schmidt in ieder geval over het algemeen goed Nederlands schreef, vlieg Laan geregeld uit de bocht.

De Pinkeltje-boeken heb ik maandenlang voorgelezen aan mijn zoon, maar ik had sterk de neiging om daar af en toe het rode potlood bij te pakken. Qua stijl kan Laan in ieder geval niet tippen aan Schmidt.

Het lijkt me dan ook sterk dat de term ‘jip-en-janneketaal’ ooit wordt vervangen door ‘Pinkeltjeproza’.

Leest u even met mij mee:

En dat is nog maar het begin van het verhaal. In mijn ogen is dit een tekst waar niet doorheen te komen is.

Het probleem: er is geen (lees)ritme

Wat het grootste struikelblok is bij het VWS-stuk: er zit geen ritme in. Eenzelfde euvel hebben de verhaaltjes over Jip en Janneke.

In het blog hierboven heb ik zeer bewust wél ritme gebracht. Want dat doe je namelijk als tekstschrijver: nadenken over (vrijwel) ieder woord dat je schrijft. Soms gebeurt dat nadenken bewust. Soms onbewust. Want dan zit je in een schrijf-flow.
Kijk hierboven maar eens: ik gebruikte zelfs ‘zinnen’ die bestaan uit één enkel woord. (Stoorde het u? Geef het hieronder gerust aan.)

Tip van uw tekstschrijver: varieer in tekstlengte

Mijn credo: laat termen zoals ‘jip-en-janneketaal’ of ‘schrijven op B2-niveau‘ achterwege. Schrijf gewoon zoals u uw lezer wilt aanspreken. Of laat dat doen, door een professional. Ik ken er wel één!

Extra tip: lees uw teksten niet door, maar lees ze voor! Zo ervaart u zelf hoe uw lezer ze leest. Het werkt echt!